Emoties zijn er in alle soorten en maten, met als kern: zij helpen ons ons leven vorm te geven. E-moties zijn energie in beweging en zijn reacties op innerlijke of externe omstandigheden die ons in beweging zetten of ons juist afhouden van actie.
De metafoor van de ijsberg helpt om emoties een plek in ons leven te geven:
boven water, in de realiteit, vinden gebeurtenissen plaats
onder water bevinden zich onze motivatie, plezier, dromen, zorgen, angst, ambitie, verdriet enzovoorts, alles wat ons mens maakt. Met helemaal onderop, onze waarden. Onze waarden zijn de bron, de energiecentra, en het kompas van ons gedrag.
Komen door omstandigheden, waarden in de knel, of worden ze juist geleefd, dan voelen we ons of negatief of positief.
Emoties zijn op die manier gezien richtingaanwijzers naar onze dieperliggende waarden, het zijn onze boodschappers waar het ons echt omgaat. Omdat emoties ons kunnen overspoelen, is het handig ze een plek te geven, zodat we er meer grip op krijgen:
Een ezelsbruggetje om je emoties beter te herkennen en te erkennen zijn de 4 B's:
Boos
Bang
Blij
Bedroefd
Emoties zijn het cement in relaties en in teamvorming, hoe zit dat? Neem nog een keer de metafoor van de ijsberg: boven water ons dagelijks leven, met ons werk, eten, boodschappen, sport, ontspannen, huis, tuin, auto, financiën, kinderen, vrienden enzovoorts. Daar zijn we de hele dag druk mee. Onder water bevinden zich onze waarden en alle afgeleiden daarvan, zoals hierboven beschreven.
Stel jezelf en de ander voor als twee ijsbergen, waar raken die dan elkaar?
Precies, onder water! Maar waar zijn we de hele dag mee bezig? Met de zaken boven water. En dan kan het mislopen, we voelen ons door de ander niet gezien en gehoord in onze diepere behoeften, waarden en verlangens.
Want die ander is alleen maar bezig met werk/auto/sport/huis/... vul maar in. Of jij bent daar alleen maar mee bezig.
En dan gaan de emoties aan de slag om de balans tussen wie we zijn en wat we doen, te herstellen.
We noemen ons soort een human being, maar we zijn vaak een human doing. Hoe mooi en waardevol zijn emoties dan eigenlijk niet om de balans te herstellen?!
Die balans geldt voor alle relaties, liefdes-, werk- en familie- en vriendenrelaties, met als grootste doel balans waarin iedereen zichzelf kan zijn. Conflicten zijn dan ook niets anders dan een poging de balans tussen zijn en doen te herstellen.
E-moties zijn energie in beweging, hoe kan je er dan zo goed mogelijk benutten? De valkuil is dat we in de negatieve emoties blijven hangen, die daardoor worden versterkt.
Normaliseer emoties Maak een onderscheid tussen passende en 'doorgeslagen' emoties. Ben je verdrietig om een tegenslag of baal je na een afwijzing van een andere baan? Hele normale menselijke emoties. De intensiteit van de emoties hangt samen met de impact van de gebeurtenis op jou. Ben je weken van slag, word je depressief of ontsteek je in razernij ? Dan zijn de emoties niet meer passend en is er meer aan de hand. Jouw reactie op de gebeurtenis is buitenproportioneel, het zegt meer of jou dan over de gebeurtenis of over de ander. Onderzoek wat er bij jou geraakt wordt, wat je 'psychische blauwe plek' is, waardoor je zo geraakt wordt.
Irrationele, eisende gedachten versterken je emoties en stress In de blog van dinsdag jl. schreef ik al dat emoties poly-vocaal en gelaagd zijn. Vicieuze cirkels van emoties en gebeurtenissen kunnen in elkaar haken en elkaar versterken. Neem als voorbeeld perfectionistisch gedrag, waarbij verschillende vormen van stress kunnen voorkomen. De onderliggende waarde is het goed willen doen, niets mis mee. Die oorspronkelijke waarde manifesteert zich als een wens in het heden. Maar uit angst voor de afwijzing of de afgang, wordt de wens een eis, zeg maar een wet. De eis: het moet altijd goed gaan, ik moet het altijd goed doen! Door die strenge eis leg je druk op anderen om het ook goed te doen. Nee, perfect te doen! Die ageren daartegen waardoor er een conflict ontstaat, met de nodige emoties. Dat conflict heeft een negatieve neerslag op jouw zelfbeeld, want je bedoelt het toch goed? Waarom krijg ik dan ruzie? De derde vicieuze cirkel aan emoties is een feit. Kern van de problematiek is dat je irrationele eisen en gedachtepatronen hebt, waardoor je geen realistisch (zelf)beeld kan vormen. Emoties zijn de ingang om de kluwen te ontrafelen, door te onderzoeken hoe je je wel wilt voelen, dat wil zeggen, wat voor passende emotie je wilt ervaren achter de doorgeslagen vorm en welk passend gedrag daarbij past. Een voorbeeld: achter de emotie 'woest' schuilt de passende emotie 'irritatie'. Welke realistische en helpende gedachten horen bij 'irritatie'? In het geval van het perfectionisme is dat de wens dat het goed gaat. Welk passend gedrag hoort er bij de wens en de gedachte? Dat je bijtijds aan de bel trekt als je in de gaten krijgt dat het niet goed gaat. Hoe weet je dat het niet goed gaat? Door je alarmmelder Irritatie. En nu is de cirkel op een constructieve en positieve manier rond.
Maak gebruik van het omgekeerde verkeerslicht Door alle emoties vergeten we vaak naar het goede te kijken. Daarmee willen we het negatieve niet wegpoetsen, maar er is nooit iets alleen maar negatief, in wat voor situatie dan ook.
Zo was een cliënte in tranen om haar moederschap: na een scheiding jaren geleden voelde ze zich onzeker over haar moederschap. Had ze het wel goed gedaan? Waarom reageerde haar kinderen soms zo anders dan zij zou doen?
Door haar pijn en haar emoties te erkennen en te laten zijn, ontstond er heel rustig ruimte voor waar het haar om gaat, wie zij echt is: een hartelijke, opgeruimde en sociale vrouw. Dat is haar zijn, haar kern. Door daar vanuit te blijven gaan, kon ze zich zelf hervinden en haar liefde en kwaliteiten blijven inzetten, zonder in verwijten te vervallen.
Door de kleuren van het omgekeerde verkeerslicht af te lopen, werd haar verhaal in een bredere en positieve context geplaats en kon ze vanuit eigen kracht naar haarzelf en haar kinderen kijken.
Ik gebruik het omgekeerde verkeerslicht ook bij teams om een analyse te maken van de gang van zaken. Dan begin ik bovenaan, bij wat er goed gaat. Oranje gaat over vragen en dilemma's en rood over wat er echt veranderd moet worden. Essentieel is die bevindingen te koppelen aan de waarden van het team en de kernwaarden van de organisatie. Dan is er pas echt sprake van organisatiecreatie.
Er heel veel meer te zeggen over emoties, er zijn ook veel onderzoeken naar gedaan. Maar het belangrijkste vind ik dat emoties gewaardeerd worden om wat ze zijn: richtingaanwijzers naar je waarden. En daar gaan we het volgende week over hebben.